آنچه امروز به عنوان یک هنر و صنعت دستی به نام چادر شب بافی می شناسیم در روزگاری نه چندان دور جزء لاینفک زندگی روستاییان شمال کشور بود و کارگاه های خانگی تولید پارچه در اکثر منازل دایر بوده ( پاچال ) و زنان روستایی اوقات فراغت خود را به آن می پرداختند. آنها بسیاری از احتیاجات خود را از طریق پارچه های بافته شده به دستان هنرمند زنان و دختران خود مرتفع می نمودند و مازاد را به فروش رسانده و از این طریق به اقتصاد خانواده کمک می کردند.
چادرشب‌بافی یکی از صنایع دستی سنتی ایران است. چادر شب، پارچه‌ای رنگارنگ و معمولا با طرح چهارخانه است به جنس پنبه یا ابریشم که بیشتر در شرق گیلان و غرب مازندران بافت آن رواج داشته و دارد . قاسم آباد رودسر و شهرستان رامسر دو مرکز مهم تولید این پارچه می باشند.
با چادر شب بافی به نقل از ویکی پدیا بیشتر آشنا شویم :
چادرشب‌بافی شمال ایران
در گیلان و مازندران به عنوان نوعی کمرپیچ برای زنان محلی استفاده می‌شود و بافت آن هم اکنون در روستا نیز رواج دارد . الیاف بکار رفته معمولا ابریشمی و با رنگ‌های زنده و شاد است. ابعاد چادرشب معمولاً ۲×۲ بوده و دارای نقشهای هندسی چهارخانه و اکثر با رنگ زمینه قرمز بافته می‌شود.این پارچه از نخ‌های پنبهای، پشم و ابریشمی از سالیان گذشته تاکنون با کاربردهای گوناگون بافته شده است. چادر شب که در اصطلاح محلی در استان مازندران به آن لاون می‌گویند، توسط دستگاه های پارچه بافی که توسط نجارهای محلی ساخته می شودبافته می‌شود . نام این دستگاه‌ها پچال یا پاچال است و در خانه‌ها بافته می‌شود. نخ‌های مورد استفاده را از مغازه‌های کاموابافی به نام کنافابافی تهیه می‌نمایند. چادر شب یا چورشب یا لاون از دو جنس پشمی و ابریشمی بافته می‌شد اکثرا نوع پشمی آن در خانه هر بومی مناطق گیلان یافت می‌شود. چادرشب یا یک لاون معمولا از شش تخته با طرح‌های ذهنی و بدون استفاده از نقشه یا طرح در رنگ‌های متنوع توسط زنان بافته می‌شود.
پاچال یا دستگاه چادشب‌بافی
عاروس:حلقه‌ای برای نگه داری ورد که از سقف آویزان می‌کنند.
ورد: دو عدد چوب ۵۰سانتی‌متری که به طور موازی در بین تارها قرار می‌دهند که تارها از بین رشته‌های نخی کنفی بین وردها می‌گذرند.
تار یا تان: راز میان ورد رشته‌های نخ‌هایی هستند که به طور افقی می‌گذرند.
شانه:یک وسیله چوبی که نخ‌های افقی تار از میان آن عبور می‌کنند و پس از هر رج بافت بر روی قسمت بافته شده کوبیده می‌شود.
تون: نخ‌هایی که به صورت عرضی قرار داده شده است.
ارج:وسیله‌ای چوبی که تیغه‌ای آهنی دارد، که برای ثابت نگه داشتن قسمت بافته شده به کار می‌رود.
دستکش: وسیله‌ای که از جنس شاخ گوزن ساخته می‌شود و در حفره درون پیش نورد قرار می‌گیرد و از محل نشستن بافنده یک طناب به آن وصل است که برای سفت کردن بافته به کار می‌رود.
پی نورد: چوبی که در روبه روی بافنده قرار دارد و برای جمع کردن قسمت بافته شده به کار می‌رود.
ماکو: تکه چوبی است که نخ تون برای بافت به دور ان می‌پیچد.
پس نورد: چوبی است، که به صورت افقی در پایه‌های عمودی دستگاه قراردارد و به روی آن چوب‌های کوتاهی قرار دارد که به آن شوشه ŝuŝe یا نی شونه nyŝoneh و بسته شده و نخ‌های تار به دور آن پیچیده شده است.
هزنا: چوبی است مدور که در سوراخ تعبیه شده در پس نورد قرار دارد از این ابزار جهت شل یا سفت کردن پارچه بافته شده، استفاده می‌شود.
پاتی کلی: دو عدد چوبی است، که در قسمت زیرین دستگاه جهت قرار گرفتن پای بافنده تعبیه شده است، که به وسیله آن بافنده تارها را از یکدیگر جهت بافت و عبور دادن ماکو از میان تار استفاده می‌کند. تخته پاچال: قسمتی چوبی از دستگاه است که بافنده بر روی آن می‌نشیند.
فرایند چادر شب بافی
برای شروع ابتدا خانم‌های محل به دور هم جمع می‌شوند و تعدادی چوب با توجه به اندازه پارچه چادرشب در زمین فرو می‌کنند که این کار برای انجام عمل چله کشی است. بعدنخ‌ها را به تفکیک رنگ و نقشهای که دارند به صورت یکی در میان بین چوب‌ها به صورت زیگزاگ می‌کشند. سپس آنها را به دور پس نورد می‌پیچند سپس آنها را از طریق شانه به پیش نورد متصل می‌کنند و با دستکش نورد را نگه می‌دارند و نخ‌ها را محکم کشیده که در این مرحله تارها آماده بافت شده‌اند ونخ پود را درون ماکو می‌گذارند و از میان تارها عبور می‌دهند و بعد از بافت هر رج روی آن شانه می‌کوبند.
کاربردهای چادرشب
- از آن برای بستن دور کمر استفاده می‌کردند چون از نفوذ رطوبت به بدن جلوگیری می‌کرد.
- در جهاز هر دختری برای رو جهازی آن استفاده می شده است.
- به عنوان رو تختی و ساک دستی و جانماز نیز استفاده می شده است.
- برای بستم اثاثیه جهت حمل و نقل ( کوچ) از قشلاق به ییلاق و بالعکس استفاده می شده است.
- در باغات چای و مزارع برنج به عنوان زیرانداز و سایبان استفاده می شدخ است.
- ابعاد یک متر در یک متر آن بعنوان سفره در باغات و مزارع استفاده می شد.
- برای تزیین و روکش گهواره بچه ها متداول بوده است.
- به عنوان رویه لحاف و پرده استفاده می شده است.
برای مشاهده محصولات چادرشب بافی عرضه شده در رامسرشاپ از لینک زیر وارد صفحه مربوط شوید:
محصولات چادرشب بافی در رامسرشاپ
- رامسر شاپ
- مهر 4, 1398
- 1274 بازدید
